Sosyal medya alışkanlıklarımızı etkileyebilecek yeni bir gelişme yaşandı. Türkiye’de Rekabet Kurulu, Meta’nın popüler uygulaması Threads hakkında bir tedbir kararı verdi.
Threads, bilindiği üzere Meta tarafından geliştirilmiş ve Instagram ile entegre bir durum güncelleme ve ağırlıklı olarak yazılı içerik paylaşımı sağlayan bir uygulama. Twitter, artık X olarak bilinen platformda, strateji değişiklikleri sonrası birçok kullanıcı bu platformdan soğudu. Bu süreçte Threads piyasaya sürüldü ve kısa sürede yüksek kullanıcı sayısına ulaştı.
Threads’in bu hızlı yükselişi, kullanıcıların gizlilikleriyle ilgili bazı endişelere yol açtı. Sonuç olarak, Meta hakkında Rekabet Kurulu tarafından bir soruşturma başlatıldı. Soruşturmanın odağı, Threads ile Instagram verilerinin birleştirilmesinin rekabet hukuku açısından incelenmesiydi.
Soruşturma sürecinde Rekabet Kurulu, geçici bir tedbir kararı yayımladı. Bu tedbir, “soruşturmaya konu ilgili ürün pazarında meydana gelebilecek rekabet ihlallerini ve bunların yol açabileceği telafi edilemeyecek zararları önlemek amacıyla, Meta Platforms Inc. tarafından Threads uygulaması aracılığıyla elde edilen verilerin Instagram uygulamasından elde edilen veriler ile birleştirilmesinin engellenmesi” şeklindeydi.
Esasında verilen bir kapatılma kararı bulunmuyor; karar, veri birleştirilmesinin engellenmesine yönelik. Kararın ardından, 29.04.2024 tarihinde, Meta, Threads’in Türkiye’de geçici olarak kapatılacağı duyuruldu. Bu karar, geniş yankı uyandırdı ancak geçici olması bir nebze de olsa rahatlama sağladı.
Şimdi bakalım neden böyle bir karar çıktı.
Meta çatısının altında yer alan Threads ve Instagram uygulamaları arasında veri birleştirilmesi bu dosyanın konusu ve inceleme halen devam ediyor. Dosyada nihai karar verilene kadar bu tedbir kararı verildi. Tedbirde – kapatma değil – birleştirilmenin durdurulmasına hükmedildi. Peki neden? Bu birleştirme, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un çeşitli maddeleri kapsamında rekabeti bozucu davranış olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle, Meta’nın farklı uygulamalarından elde ettiği verileri birleştirmesi rekabeti bozabilir. Nasıl? Dijital reklamcılık ve sosyal ağ pazarlarında, rakiplerin faaliyetlerini zorlaştırabilir ve yeni girişimlerin ortaya çıkmasını engelleyebilir. Tedbir kararı, bu yönleriyle, rekabeti bozucu etkileri önlemeyi amaçlıyor.
Dijital pazarlarda “veri” çok kritik bir konuma sahip. Büyük güç olan Meta’nın elde ettiği veriler, reklam hedeflemesinde kullanılıyor. Bu verilerinin nitelik ve niceliği ve birleştirilmesi Meta’ya dijital pazarda önemli bir avantaj sağlıyor. Bu durum, diğer rekabetçi girişimlerin benzer verilere erişimini zorlaştırıyor. Böylece Meta’nın pazarda tekel olması, hâkim durumun kötüye kullanılması riski karşımıza çıkıyor.
Bir şirketin piyasaya hâkim olması kötüdür. Çünkü, rekabet zayıflar. Rekabet tüketicinin yararınadır. Piyasaya bir şirket yön veriyorsa, yüksek fiyatlar ve kalitesiz ürünler söz konusu olabilir. Çünkü tekelci şirketler rekabet eksikliği nedeniyle fiyatları istedikleri gibi belirleyebilir ve ürün kalitesini düşürebilir. Yeni girişimler ve küçük işletmeler için piyasaya giriş engelleri oluşturur. Bu da ekonomik çeşitliliği ve tüketici seçeneklerini azaltır. Ayrıca, tekelci güç, pazarın sağlıklı işleyişini bozarak ekonomik adaletsizlik yaratır. Sonuç olarak, hâkim durumun kötüye kullanılması, toplum genelinde ekonomik verimliliği olumsuz etkiler.
Bu kısa bilgi sonrası, Meta’nın ihlalleri neler ona bakalım. Meta’nın daha önce belirlenen rekabet hukuku yükümlülüklerine uymadığı ve soruşturma sürecinde de veri birleştirme davranışını sürdürdüğü kararda yer alıyor. Rekabet Kurulu, Meta’nın bu tavrını ciddi bir rekabet ihlali olarak tespit etmiş ve bu ihlalin devam etmesi halinde idari para cezası uygulanacağı kararda yer alıyor.
Konunun uluslararası boyutu da kararda tartışılmış. Meta’nın Avrupa Birliği (AB) gibi diğer yargı bölgelerinde de benzer düzenlemelere tabi olduğu ve Dijital Piyasalar Yasası (DMA) gereğince verilerin birleştirilmesi gibi işlemlerin AB’de yasaklandığına dair bilgilere yer verilmiş. Bu durum, Meta’nın global stratejilerinin, yerel yasalarla uyumlu olması gerektiğini gösteriyor.
Dikkat çekilmesi gereken diğer bir nokta da, Meta’nın kullanıcılarını yeterince bilgilendirmediği ve kullanıcıların veri işleme koşullarını kabul etmeleri gerektiği. Bu durum, gerçekten de kullanıcı hakları ve veri gizliliği konularında ciddi endişeler yaratıyor.
Aslında dikkat çekilmesi gereken diğer bir nokta da şu: Threads gibi dijital uygulamaların kapatılması sadece teknik veya işletmesel sebeplere dayanmaz. Aynı zamanda yasal ve etik yükümlülükler de çok önemli. Rekabet Kurulu’nun bu tür denetimleri, dijital ekosistemde adil rekabetin sağlanması ve kullanıcı haklarının korunması için hayati önem taşıyor. Ayrıca, bu tür kararlar, dijital pazarlarda faaliyet gösteren büyük teknoloji şirketlerinin davranışlarına yön vermek ve bu alanlardaki rekabeti sağlıklı bir şekilde sürdürmek için gerekli düzenleyici müdahalelere örnek teşkil ediyor. Pek tabii, Meta’nın bu karara itiraz etme hakkı var.
Kararı olumsuz açıdan nasıl değerlendirebiliriz? Bu tür tedbir kararlarının dikkatlice verilmesi gerekiyor. Detaylı inceleme yapılmadan verilen tedbir kararları:
(1) Meta gibi büyük teknoloji şirketlerinin yeni ürün ve hizmetler geliştirme kabiliyetini sınırlayabilir. Bu durum, bazı durumlarda yenilikçiliği ve teknolojik ilerlemeyi olumsuz etkileyebilir.
(2) Rekabet hukuku düzenlemelerinin sıkılaştırılması, şirketlerin yatırım yapma istekliliğini azaltabilir. Bu, özellikle yeni ve yenilikçi projeler için finansman bulmanın zorlaşabileceği anlamına gelir.
(3) Şirketler, düzenleyici çevrenin gelecekte nasıl şekilleneceğini kestirmekte zorlanabilir, bu da stratejik planlamalar üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.
Tüm bunlarla birlikte verilen tedbir kararının mevzuata uygun olduğu kanaatindeyim. Nitekim tedbir kararıyla geçici kapatılma değil, veri birleştirilmesi engellendi. Meta’nın kendi kararıyla geçici olarak kapatılma stratejisine gidildi.
Sonuç olarak, Rekabet Kurulu’nun Meta’ya yönelik bu kararını, dijital pazarlarda faaliyet gösteren şirketlerin rekabeti koruma ve tüketici haklarını ön planda tutma yükümlülüklerini pekiştiren önemli bir adım olarak görüyorum. Bu karar, ilgili şirketlerin veri politikalarını ve iş stratejilerini gözden geçirmelerine neden olacak ve dijital pazarlardaki genel uygulamalar üzerinde düzenleyici bir etki yapacaktır.
